TOKAT HAVALİMANI VE TOKAT SERBEST BÖLGESİ

Geçtiğimiz günlerde Tokatlılar olarak büyük bir sevinç ve gururu birlikte yaşadık. Tokatımız için büyük bir yatırım olan Tokat Havalimanımız yıllar sonra yeni modern şekliyle Sayın Cumhurbaşkanımız, Bakanlarımız ve kalabalık bir katılım ile hizmete açılmıştır. Hayırlı ve uğurlu olmasını diliyor, emeği geçen herkese, her kesime teşekkürlerimi sunuyorum. Hepsinden Allah razı olsun. 

Yeri gelmişken burada önemli bir konuya da değinmek istiyorum. Geçtiğimiz günlerde ulusal yazılı ve görsel basında da gündeme geldi. Halen de gündemde olan bir haber. Havalimanları endüstrisinin tüm dünyada köklü bir değişim sürecine girmiş olduğu haberiydi. 

Şöyle ki; Uluslararası Hava Konseyleri Avrupa Şubesi beklenen yolcu potansiyeli yılsonuna kadar toparlanmazsa Avrupa kıtasındaki 193 havaalanı işletmesinin zarar etmeleri nedeniyle iflas durumuna düşeceği uyarısında bulunuyordu. Bu havaalanlarının büyük çoğunluğunu bölgesel havaalanlarının oluşturduğuna dikkat çekiyordu. Devlet Hava Meydanları İşletmesinin (DHMİ) açıkladığı veriler de bu durumu teyit ediyordu. Ülkemizde şu ana kadar büyük şehirlerimizde bulunan birkaç büyük havalimanımız dışında gerçek yolcu kapasitesine ulaşmış bir havalimanı pek yokmuş. Çok ciddi zararlar söz konusu imiş. Özellikle Balıkesir, Kütahya, Uşak, Isparta, Ağrı, Zonguldak, Erzincan, Muş, Mardin, Batman ve Çorlu başta olmak üzere birçok havalimanının ciddi zararlar nedeniyle kapanmaları hususunda yazılı basında da çeşitli haber ve tartışmalara da şahit olmaktayız. 

Son olarak da Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün havayolu şirketlerine gönderdiği bir yazıda Eskişehir Hasan Polatkan Havaalanına yapılan uçuşların Zafer Havaalanına kaydırılmasını içeren talimatı da en çok konuşulan, tartışılan konulardan birisidir. Eskişehir Havaalanının atıl duruma düşmesi ihtimaline tepkiler dinmiyor. 

Şimdi Tokat Havalimanımızın ileride böyle sorunlarla karşılaşmaması için ne gibi önlemler alınabilir sorusu akla gelmektedir. Hemen esas konuya giriyorum. Yıl 1985… 15.06.1985 tarih ve 18785 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan 3218 sayılı bir Kanun.  Adı; SERBEST BÖLGELER KANUNU. 12.11.2008 tarihinde de bazı maddelerinde değişikliğe gidilmiştir. Kısaca serbest bölge; bir ülkenin siyasi sınırlarının içinde olmakla birlikte gümrük sınırlarının dışında sayılan, çeşitli amaçlarla kullanılabilen, ekonomik faaliyetlerin ülkenin diğer kesimine göre daha çok teşvik edildiği, bürokrasinin en aza indirildiği, elde edilen her türlü gelirlere vergi muafiyetlerinin uygulandığı bölgelerdir.

Bu bölgelerin amacı, ihracat için yatırım ve üretimi arttırmak, yabancı sermaye ve teknoloji girişini hızlandırmak, ekonominin girdi ihtiyacını ucuz ve düzenli bir şekilde temin etmek, istihdam yaratmak, dış finansman ve ticaret imkânlarından daha fazla yararlanmaktadır. Bir nevi bölge işletmelerini ihracat yapmaya yönlendirmektir. Yerli ortak, yabancı ortak zorunluluğu yoktur. Aynı şartlar her ikisi içinde geçerlidir. Bu bölgede yapılan her türlü ticari faaliyetler dış ticaret rejimine tabi olmaktadır.  Bugün ülkemiz geneline baktığımızda Mersin, Antalya, İzmir, Trabzon, Erzurum, İstanbul başta olmak üzere yaklaşık 21 adet serbest bölge bulunmaktadır. Bu serbest bölgeler modern birer endüstri serbest bölgeleri olarak bölge ve ülke ekonomisine büyük katkılar sunmaktadırlar. 

Geçtiğimiz gün yine ulusal basında çıkan bir haber… Antalya Serbest Bölge Genel Müdürü açıklıyor… Savaştan sonra başta Rus ve Ukraynalı olmak üzere yabancı yatırımcıların Antalya Serbest Bölgesinde yer aradığını, bu konuda sürekli taleplerin geldiğini, ancak yer olmadığı için talepleri karşılayamadıklarını belirtiyor ve Antalya Ticaret ve Sanayi Odası (ATSO) verilerine göre de son iki ayda Antalya’da 21’i Rus, 5’i Ukraynalı olmak üzere 129 yabancı sermayeli şirketin kurulduğunu ifade ediyor. 

Gelişmekte olan ülkelere baktığımızda da yabancı sermaye çekmek amacıyla çok sayıda serbest bölge kuruluşu yapıldığını görüyoruz.  TOBB bünyesinde de Serbest Bölgeler Meclisi ve Serbest Bölgeler Tanıtım Grubu oluşturulmuştur.  Serbest bölgeler daha ziyade denize yakın limanlar ve havaalanlarının hemen bitişiğinde kurulmaktadır.  Serbest bölge kuruluş izni eskiden Bakanlar Kurulu kararı ile olurken bugün onay mercii Cumhurbaşkanlığı Makamıdır. Serbest bölge kuruluş işlem ve denetimleri Türk kamu idaresinin en köklü bakanlığı olan Ticaret Bakanlığı bünyesinde yer alan Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğünce yapılmaktadır.

Serbest bölgeler olayını çok kısa olarak özetledikten sonra Karadeniz Bölgesi’ni İç Anadolu’ya bağlayan, tarihi ve kültürel zenginliklere sahip bir tarım şehri olan Tokat ilimizde de bir serbest bölge neden kurulmasın sorusu akla gelmektedir.  Bir Tokatlı olarak şu hususu özellikle belirteyim ki, bugün dünyada modern ulaştırma sistemleri içinde en fazla gelişme gösteren sektör olan havayolu kargo taşımacılığı, dayanaksız gıda ürünleri ve malların taşınmasında yer ve zaman faydasının yaratılması bakımından büyük ölçüde rağbet edilen bir sektör durumuna gelmiştir.  Tokatta yeni havalimanımızın hemen bitişiğindeki eski havalimanımızın olduğu yere kurulacak “TOKAT SERBEST BÖLGESİ” aynı zamanda komşu vilayetlerimiz olan Çorum, Amasya, Sivas gibi ekonomisi gittikçe büyüyen illerimizde faaliyet gösteren büyük ihracat şirketlerini de bünyesine çekerek bu çok boyutlu pazarda yerlerini almasını sağlayacaktır. İstanbul’dan Tokat’a gitmek için kalkacak Tokat uçağının yolcularının yarıdan fazlasını yerli ve yabancı ihracatçı ve yatırımcı iş insanları oluşturacaktır. Ayrıca, uluslararası kargo ve lojistik firmalarının Tokatımızda yatırımlarını arttırarak, Tokat’a bir katma değer yaratacaktır.  Yine Tokat Serbest Bölgesi, Tokat Organize Sanayi Bölgesindeki yatırımcılar için de daha cazip bir hale gelecektir. Tokatımızın ekonomisi Tokat Serbest Bölgesini sonuna kadar hak etmektedir. Sonuç olarak, Tokat’ta üretilen mal ve hizmetlerin, tarım ürünlerinin, KOBİ’ler ve kooperatifler tarafından üretilen ürünlerin, coğrafi işaret tescili almış yöresel ürünlerin ve benzeri katma değer yaratan malların en kısa sürede Avrupa pazarları ile uzak coğrafyalara ulaşması için “TOKAT UÇAĞININ” Tokat Serbest Bölgesinden havalanma zamanı gelmiştir. 

Tokat ekonomisi için büyük bir fırsat olan Tokat Serbest Bölgesi’nin kuruluş işlemleri için kamu, özel sektör, meslek örgütleri, Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı, üniversite (teknopark) ile yerel yönetimler Serbest Bölgeler Kanunu ve ilgili mevzuat hükümlerini yerine getirerek bu çok boyutlu pazarda yerini alabilmeli, Tokatımız serbest bölge ve marka şehir olabilme avantajlarını iyi bir şekilde kullanmalıdır.  Hz. Mevlana’nın bir sözü var: “Pergel gibi bir ayağını merkeze koyacak, diğer ayağınla 72 milleti dolaşacaksın.”  Artık dünya cazip bir Pazar olmuştur.

Saygılarımla. 

Vasıf Mehmet YAĞCIOĞLU Mayıs 2022, Ankara vmyagcioglu@gmail.com